انتشار مقالات به صورت «پیش‌چاپ»،موضوع داغ جامعه علمی دنیا/پیشنهاد راه‌اندازی سرور فارسی پیش‌چاپ
تاریخ انتشار: ۱۸ آذر ۱۴۰۲ | کد خبر: ۳۹۲۶۰۵۷۱
استادیار پژوهشکده جامعه و اطلاعات ایرانداک «پیش‌چاپ‌ها» را یکی از موضوع داغ جامعه علمی در دنیا دانست و گفت: پیش‌چاپ‌ها در آینده نزدیک جای خود را در فرهنگ علمی پیدا می‌کنند و در کنار سایر روش‌های انتشار شناخته می‌شوند.
به گزارش ایسنا، بهروز رسولی در سخنرانی علمی با موضوع «پیش‌چاپ‌ها: تهدید یا فرصت» که به مناسبت هفته پژوهش در ایرانداک برگزار شد، گفت: موضوع مقاله‌های پری‌پرینت یا پیش‌چاپ در یک دهه اخیر، با پیشرفت زیست‌بوم «علم آزاد» یا open science به یکی از موضوعات داغ یا ترند تبدیل شده است.
بیشتر بخوانید:
اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!
وی ادامه داد: از سالهای ۱۹۷۰-۱۹۸۰ میلادی، با بروز محدودیت منابع مالی در کتابخانه‌های دانشگاهی، موضوع دسترسی آزاد در کتابخانه‌ها مطرح شد. در دهه‌های آغازین قرن بیستم، دسترسی آزاد و علم آزاد فشار بیشتری آورد و در حال حاضر بیش از ۵۰ درصد از انتشارات، به شکل دسترسی آزاد منتشر می‌شود. در دنیا به عنوان یکی از دغدغه‌های کلیدی زیست‌بوم دانشگاه مطرح است.
استادیار پژوهشکده جامعه و اطلاعات ایرانداک در تعریف ساده از «پیش‌چاپ» گفت: پیش‌چاپ‌ها دست‌نوشته‌های کاملی هستند که بدون پرداخت هزینه رایگان به اشتراک گذاشته می‌شوند و در دسترس عامه مردم قرار می‌گیرند.
وی ادامه داد: در این روند، پیش‌از اینکه مقالات وارد بررسی داوری همتا یا داوری هم تراز (peer review) قرار بگیرند، می‌توان یک نسخه کار علمی را منتشر کرد. به این نسخه پیش از داوری هم تراز، پیش‌چاپ یا preprint گفته می‌شود.
رسولی با بیان اینکه پیش‌چاپ‌ها این نسخه، نسخه کامل یک دست‌نوشته هستند، گفت: قبلاً اعتقاد این بود که می‌توان فصل‌هایی از یک مطالعه را به عنوان پیش‌چاپ منتشر کرد ولی سرورهایی که الان کار می‌کنند، به دنبال انتشار کامل هستند.
دانش‌آموخته دکتری تخصصی علوم کتابداری و اطلاع‌رسانی خاطر نشان کرد: موضوع مهم در انتشار پیش‌چاپ‌ها رایگان بودن آن‌ها است. مسئله دیگر دسترسی عامه مردم به این پایگاه‌هاست. سرورهای انتشار پیش‌چاپ مثل arXive از سال ۱۹۹۱ به صورت رایگان و آزاد برای عموم ایجاد شدند.
عضو هیئت علمی ایرانداک در مورد فرآیند داوری همتایان در انتشارات علمی توضیح داد: به طور سنتی، برای انتشار یافته‌های یک پژوهش، حتماً آن اثر باید توسط گروهی از پدیدآورندگان که در زمینه مشابه تخصص دارند خوانده و داوری شود. به این فرآیند peer review یا داوری هم‌ترازان و همتایان گفته می‌شود.
وی خاطرنشان کرد: ایده‌های اولیه این فرایند در آثار رابرت مرتون که یک جامعه‌شناس علم است، دیده می‌شود که بر اساس آن؛ ملاک تشخیص علم از شبه علم، مقبولیت یک ایده توسط دیگر پژوهشگران متخصص در آن حوزه است. اگر یک اثری را به عنوان اثر علمی تعریف کنیم، باید مجموعه‌ای از افراد آن را به عنوان علم قبول کنند.
به گفته رسولی؛ فرآیند داوری همتایان در گذشته که سرعت پدیدآوری اطلاعات زیاد نبود، می‌توانست کارآمد باشد ولی الان سرعت انتشار و دسترسی به اطلاعات افزایش یافته ولی فرآیند داوری هم تراز به شکل گذشته انجام می‌شود و سرعت زیادی ندارد.
وی در مورد طولانی بودن فرایند داوری همتایان گفت: گاهی ممکن است یک سال تا دو سال انتشار یافته یک پژوهشی طول بکشد و زمانی یافته‌ها منتشر شود که قدیمی شده باشند. به ویژه در رشته‌های پزشکی این موضوع اهمیت زیادی دارد. برای مثال در همه‌گیری کووید-۱۹ در انتشار یافته‌های علمی، روزها و ساعت‌ها اهمیت داشت و می‌توانست جان مردم را نجات دهد.
استادیار پژوهشکده جامعه و اطلاعات ایرانداک، همه‌گیری کووید-۱۹ را مسبب پیشرفت سریع‌تر پیش‌چاپ‌ها دانست و گفت: پیش‌چاپ‌ها با همه‌گیری کووید پیشرفت زیادی داشتند و به صورت تصاعدی افزایش یافت.
وی خاطر نشان کرد: الان با پیشرفت سرورهای انتشار پیش‌چاپ یک پژوهشگر برای انتشار یافته‌های پژوهشی خود دو راه دارد. یکی اینکه دست‌نوشته خود را به یک نشریه بفرستد و مورد داوری قرار گیرد و راه دوم این است که دست‌نوشته خود را برای پایگاه‌های پیش‌چاپ ارسال کنند.
رسولی افزود: در فرآیند پیش‌چاپ، سروری که دست‌نوشته برای آن ارسال می‌شود با کنترل مسائل مقدماتی آن پس از ۲۴ ساعت منتشر می‌کند و عموم مردم می‌توانند به آن دسترسی داشته باشند.
استادیار پژوهشکده جامعه و اطلاعات ایرانداک در مورد فواید انتشار به صورت پیش چاپ توضیح داد: یکی از فواید پیش‌چاپ این است که می‌تواند رؤیت‌پذیری آثار را بالا ببرد و در دسترس افراد بیشتری قرار بگیرد. فایده دیگر استناد پذیری آن است. استناد از موضوعات مهم در ارزیابی پژوهشگران و موضوعات پژوهشی است. زمانی که افراد بیشتری یک مقاله را ببینند و بخوانند، ممکن است آن را بیشتر مورد استناد قرار دهند.
وی یکی از دیگر از فواید انتشار به صورت پیش چاپ را «بازخوردگیری» عنوان کرد و گفت: اگر اشتباهی در مقاله صورت گیرد و خود فرد متوجه نشود،پس از انتشار، امکان اصلاح زیادی وجود ندارد. با وجود اینکه الان امکان انتشار اصلاحیه نیز وجود دارد، ولی بررسی‌ها نشان داده که اصلاحیه‌ها زیاد خوانده نمی‌شود.
رسولی خاطر نشان کرد: پیش‌چاپ‌ها این فرصت را در اختیار قرار می‌دهند که پیش از انتشار رسمی مقاله، بازخوردهای دیگران گرفته شود و مشکلات حل شود و یک اثر صحیح و درست در اختیار دیگران قرار گیرد.
استادیار پژوهشکده جامعه و اطلاعات ایرانداک به موضوع انتشار ایده‌های نو پرداخت و گفت: ممکن است دو یا چند نفر در یک زمان، روی ایده‌های جدید کار کنند و به دلیل زمان ارزیابی طولانی برای چاپ مقالات، یک مقاله زودتر از سایرین منتشر شود ولی پری‌پرینت سریع‌تر منتشر می‌شود باعث می‌شود یک ایده سریع‌تر به نام یک فرد ثبت شود و از نظر انتشار رسمی فرقی با انواع دیگر ندارد.
وی ادامه داد: عدم سوگیری در انتشار نتایج نیز یکی دیگر از فواید پیش‌چاپ‌ها است. نشریات معمولاً تمایل بیشتری به تایید فرضیه‌ها دارند و کم‌تر مقالاتی که در آن‌ها فرضیات تایید نشده‌اند را منتشر می‌کنند. ولی پری‌پرینت‌ها مقاله‌های مختلف را منتشر می‌کنند.
عضو هیئت علمی ایرانداک در مورد اعتبار پیش‌چاپ‌ها توضیح داد: در حال حاضر پایگاه‌ها و نمایه‌های جهانی اسکوپوس، وب آو ساینس و گوگل اسکالر، پیش‌چاپ‌ها را نیز نمایه می‌کنند و می‌تواند استناد را بالاتر ببرد و اچ ایندکس را بالا می‌برد.
رسولی با بیان اینکه در کنار همه فواید، چالش‌هایی نیز در مورد پیش‌چاپ‌ها مطرح است؛ گفت: مهم‌ترین موضوع، نبود داوری هم‌تراز است ولی باید توجه داشت که درست است به شکل رسمی داوری هم‌تراز در انتشار پیش‌چاپ‌ها وجود ندارد ولی افراد به شکل غیر رسمی می‌توانند هم در مورد علمی بودن یک مقاله و سرقت علمی بودن یا نبودن آن، بازخورد دهند. چرا که همه چیز به صورت شفاف در دسترس است همه قرار دارد.
وی ادامه داد: ولی کماکان نگرانی‌هایی در مورد انتشار اطلاعات غلط و گمراه‌کننده و همچنین بدرفتاری‌های دیگر در پیش‌چاپ‌ها وجود دارد. ممکن است با انتشار پیش‌چاپ‌ها، پژوهشگران استناد و اچ ایندکس خود را دستکاری کند. ولی به دلیل اینکه پیش‌چاپ‌ها در دسترس همه قرار دارد و شفافیت وجود دارد، بعید است یک پژوهشگر اعتبار خودش را زیر سوال ببرد و حاضر به این کار شود.
استادیار پژوهشکده جامعه و اطلاعات ایرانداک، نقض کپی‌رایت را یکی از انتقادات به پیش‌چاپ‌ها عنوان کرد و گفت: در گذشته عنوان می‌شد که انتشار پیش‌چاپ‌ها کپی رایت را نقض می‌کند ولی الان نیازی به ثبت کپی رایت نیست، کافی است یک اثر به هر نحوی منتشر شود و تحت حمایت کپی رایت قرار گیرد.
وی ادامه داد: موضوع که دیگر مسئله اعتماد است. برخی پژوهشگران به در مورد استناد به پیش‌چاپ‌ها به ویژه در زمینه‌های پزشکی تردید دارند. این شبهه وجود دارد که پژوهشگران به خاطر پروموشن خود و ارتقای خود دست به انتشار پیش‌چاپ می‌زنند ولی این شبهه در مورد انتشارات مقالات نیز وجود دارد.
وی افزود: انگیزه برخی پژوهشگران از انتشار آثار، سیستم ارتقا است. یک مطالعه در چین نشان‌دادن که ۹۰ درصد از پژوهشگر به خاطر سیستم‌های ارتقا، یافته‌های پژوهشی خود را منتشر می‌کنند ولی در هیچ یک از نظام‌های ارتقا پیش‌چاپ رسمیت ندارد.
به گفته رسولی موضوعاتی مثل به چالش افتادن داوری دو کور نیز در مورد پیش‌چاپ‌ها مطرح می‌شود که با رونق گرفتن جنبش علم آزاد و به ویژه داوری باز، مسئله دوسوکور بودن داوری‌ها خیلی معنادار نیست.
رسولی در مورد چالش اعتبار مقالات پیش‌چاپ گفت: یکی از موضوعات مهم دیگر این است که الان در مورد نشریات معیارهایی مثل ایمپکت فکتور یا ضریب تاثیر نشریه و همچنین پرستیژ یک نشریه، می‌تواند تمایزی برای نشریه و مقاله خوب یا بد از نظر کیفیت باشد.
وی ادامه داد: برای مثال اگر مقاله‌ای توسط نیچر، ساینس و سل منتشر شده باشد، مقاله با کیفیتی است ولی اگر در یک نشریه گم‌نام منتشر شده ممکن است مقاله با کیفیتی نباشد. ولی برای پری‌پرینت معیار مشخصی وجود ندارد. معیار برای تشخیص پیش‌چاپ خوب و بد، می‌تواند قضاوت خواننده و افرادی باشد که بازخورد داده‌اند.
عضو هیئت علمی ایرانداک در مورد سیاست‌هایی که در قبال پری‌پرینت ها وجود دارد، گفت: سیاست نشریه،سیاست‌های سازمان‌های پشتیبان مالی، سیاست دانشگاه‌ها، سیاست‌های ملی متفاوت هستند. بسیاری از نشریات، سیاست متفاوتی در برابر پیش‌چاپ‌ها دارند. به همین دلیل حتما باید گایدلاین و راهنمای مجلات در مورد پیش‌چاپ‌ها مطالعه شود. سازمان‌های پشتیبان مالی نیز سیاست‌های مختلفی دارند. یک سازمان در استرالیا می‌گوید انتشار پیش‌چاپ را پیش از انتشار مقاله، قبول ندارد ولی بیشتر سازمان‌های حمایت مالی اروپا قبول دارند و حتی برخی عنوان می‌کنند که باید پری‌پرینت منتشر شود.
وی افزود: دانشگاه‌ها هنوز پری‌پرینت را به صورت یک انتشار رسمی نپذیرفته‌اند. سیاست‌های ملی نیز خیلی در این زمینه مشخص نیست. برخی عنوان می‌کنند شاید تا سال ۲۰۳۰ پیش‌چاپ‌ها وارد سیاست‌های ملی نیز شوند.
رسولی با بیان اینکه تعداد سرورهای پری‌پرینت و ویش‌چاپ خیلی زیاد است، گفت: در حاضر ۴۰ سرور بزرگ پری‌پرینت داریم که برخی از آن‌ها سرویس های جهانی هستند، برخی منطقه‌ای، برخی ملی و برخی سرورها، سازمانی هستند.
استادیار پژوهشکده جامعه و اطلاعات ایرانداک خاطر نشان کرد: متاسفانه در ایران هنوز سروری برای انتشار پیش‌چاپ‌ها به فارسی وجود ندارد و ایرانداک پیشنهاد راه‌اندازی آن را ارائه کرده است.
وی در مورد استقبال از پیش‌چاپ‌ها گفت: استقبال از پیش‌چاپ‌ها در سالهای اخیر به‌ویژه در اروپا خیلی افزایش یافته است. با بروز کرونا انتشار پیش‌چاپ‌ها با شیب زیادی روند صعودی پیدا کرد.
عضو هیئت علمی ایرانداک گفت: الان نیز این روند در حال افزایش است و می‌توان انتظار داشت که در سالهای آینده به حالت ملایمی برسیم و پیش‌چاپ‌ها جای خود را در فرهنگ علمی پیدا کنند و به عنوان شیوه مشخصی از ارتباط علمی شناخته شوند. به زودی پیش‌چاپ‌ها تبدیل به هنجار می‌شوند و در کنار سایر روش های انتشار شناخته می‌شوند.
انتهای پیام
منبع: ایسنا
کلیدواژه: پیش چاپ ایرانداک روز دانشجو دانشگاه تهران 16 آذر انتشار پیش چاپ ها خاطر نشان انتشار یافته وجود ندارد منتشر شود قرار گیرد دست نوشته کپی رایت علم آزاد یافته ها
درخواست حذف خبر:
«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.isna.ir دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «ایسنا» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۳۹۲۶۰۵۷۱ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.
با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.
خبر بعدی:
دانشکده هوش مصنوعی در دانشگاه آزاد تبریز راه‌اندازی می‌شود
به گزارش خبرنگار خبرگزاری علم و فناوری آنا، آرش رنجبران رئیس دانشگاه آزاد اسلامی استان آذربایجان‌شرقی و واحد تبریز در مراسم روز معلم که با حضور مالک رحمتی استاندار آذربایجان‌شرقی برگزار شد، گفت: دانشگاه آزاد تبریز نخستین واحد دانشگاه آزاد است که سال ۱۳۶۱ تأسیس شد و درخت تنومند دانشگاه آزاد اسلامی، مولود انقلاب است که ریشه خود را از شهر اولین‌ها تبریز پرافتخارگرفته است.
وی افزود: دانشگاه آزاد اسلامی استان آذربایجان‌شرقی با ۳۳ واحد و مرکز بیش از یک‌هزار و 450 هیئت علمی و بیش از ۶۳ هزار نفر دانشجو دارد و یک‌هزار و ۹۰۰ کارمند یکی از بزرگ‌ترین مرکز علمی و پژوهشی استان است.
رئیس دانشگاه آزاد اسلامی استان آذربایجان‌شرقی و واحد تبریز گفت: دانشگاه آزاد اسلامی واحد تبریز و علوم پزشکی مستقل با حدود ۶۰۰ هیئت علمی ۳۰ هزار دانشجو و حدود یک‌هزار کارمند به‌عنوان یکی از دانشگاه‌های پیشرو و تأثیرگذار در حوزه علم و فناوری محسوب می‌شود.
رنجبران تبیین کرد: دانشگاه آزاد اسلامی بدون بهره‌گیری از بودجه دولتی و بدون اینکه بار هزینه‌ای برای اداره کشور داشته باشد با افتخار بخش بزرگی از آموزش پژوهش و فرهنگ را بر عهده دارد و در حال حاضر حدود ۴۰ درصد از سهم آموزش عالی در استان به این دانشگاه اختصاص دارد.
وی افزود: بر این باوریم که بزرگ‌ترین ظرفیت دانشگاه آزاد اسلامی به‌عنوان یک شبکه توانمند علمی و فناورانه بستر‌های نوین توسعه نوآوری، ظرفیت حل مسئله است، ظرفیتی که بایستی در جهت حل مسائل و مشکلات کشور به کار گرفته شود.
رئیس دانشگاه آزاد اسلامی استان آذربایجان‌شرقی و واحد تبریز متذکر شد: امروز سامانه پایش آزاد با تعریف نظام موضوعات کشور در حوزه‌های مختلف و استخراج مسائل این حوزه‌ها و پایان‌نامه‌ها و تحقیقات تحصیلات تکمیلی را به صورت نظاممند بدین مسیر سوق دهد و حدود ۳۰ درصد پایان‌نامه‌های ما به سمت حل مسائل کشور هدایت می‌شود و این افتخار بزرگی است که دانشگاه آزاد اسلامی با جدیت دنبال می‌کند و این آمار هر روز رو به افزایش است.
رنجبران تأکید کرد: در راستای ایجاد زیرساخت‌های لازم برای تحقق ظرفیت حل مسئله و نگاه ماموریت گرایانه دانشگاه، این مرکز آموزشی اقدام به ایجاد دانشکده‌های موضوعی کرده است. در حوزه‌های مختلف دانشکده مهندسی ساخت و فناوری‌های صنعتی اسفندماه ۱۴۰۲ در واحد تبریز به‌عنوان اولین دانشکده مهندسی ساخت و فناوری‌های صنعتی کشور راه‌اندازی شد و مورد بهره‌برداری قرار گرفت.
وی همچنین از اخذ مجوز دانشکده‌های هنر و رسانه، فرهنگ و تمدن و تعلیم و تربیت اسلامی خبر داد.
انتهای پیام/
گزارشگر قديمى راديو دار فانى را وداع گفت